Nói và làm
Nói mà không làm được chẳng bằng đừng nói, làm mà không hiểu lời nói chẳng bằng đừng làm. Nói ra phải nghĩ tới chỗ chung cuộc của nó và định làm phải xét đến chỗ ngăn trở của nó. Vì vậy, bậc tiên triết cẩn trọng lời nói và lựa chọn việc làm. Nói ra không phải để cầu cho lý được hiển lộ mà hầu mong mở tỏ chỗ chưa ngộ cho người học. Làm việc là không phải muốn hay riêng cho mình mà hầu mong dạy chỗ chưa thành cho nguời học. Cho nên, nói ra có pháp độ làm việc có lễ tiết mới có thể nói không bị mang họa và làm không bị mang nhục. Nói đúng là mực thước và làm đúng là khuôn phép.
Kinh Dịch nói: “Nói và làm là then chốt của người quân tử, là căn bản của việc tu sửa mình. Nói đúng và làm đúng động đến trời đất, cảm đến quỷ thần, thật đáng kính vậy.”
Các bậc cao tăng bàn luận lời dạy ấy như sau: “Ở đây, Ngài dạy về việc nói và làm phải tương ưng. Nếu chúng ta bàn những đạo lý cao siêu, những bộ kinh cao đẳng đại thừa trong nhà Phật thì bàn hoài không bao giờ hết. Tại sao? Vì các vị hồi xưa chứng ngộ viên mãn, từ trí tuệ chân thật nói ra như thế. Bây giờ, chúng ta trí tuệ chưa viên mãn. Do đó, càng nói càng không đúng đâu vào đâu, làm sao nói hết nổi”.
Các bậc viên đức e ngại chúng ta rơi vào cái thế nói mà làm không được. Nên dạy nói và làm phải tương hợp, vừa vặn khít khao, nói có chân nghĩa chớ đừng nói suông. Nói suông sẽ mang họa mang nhục. Điều nói ra phải nằm trong kinh nghiệm của mình, bản thân mình phải làm được mới có thể hướng dẫn mọi người làm theo. Nếu người không dừng được loạn tưởng, những suy nghĩ tạp nhạp sẽ bị cái bệnh nói nhiều, nói hoài, nói đủ thứ chuyện mà không có chuyện nào đúng chuyện nào. Người biết giữ gìn khẩu nghiệp, biết trăm biết ngàn nhưng chỉ nói một hai thôi. Cái một cái hai đó làm được thì mới nói, còn những gì chưa làm được thì không nên nói.
Sách sử kể rằng: “Nghe danh thiền sư Ô Sào là bậc thầy lỗi lạc. Một hôm, Bạch Lạc Thiên nghĩa là ông Bạch Cư Dị tìm đến tham vấn Ngài, hỏi chỗ tột cùng rốt ráo của đạo. Thiền sư đáp bằng một bài kệ rất quen:
“ Chớ làm các điều ác
Vâng làm các việc lành
Tự thanh tịnh ý mình
Là lời chư Phật dạy”.
Bạch Lạc Thiên nghe qua thất vọng, bảo rằng:
Bài kệ này đứa con nít tám tuổi cũng biết.
Ngài Ô Sào nói:
Đứa con nít tám tuổi cũng biết nhưng ông già tám mươi tuổi vẫn chưa làm được.
Nghe câu nói này, Bạch Lạc Thiên tỉnh ngộ, bèn dập đầu lễ tạ thiền sư Ô Sào.
Một đoạn nhân duyên này dạy cho chúng ta kinh nghiệm về nói và làm phải đi đôi với nhau. Điều mình nói gói trọn trong từng bước thực hành, đừng nói quá nói khoác, có ngày sẽ mang họa vì lời nói của mình. Các vị tu chứng đạo, một lời nói của các Ngài cảm đến chúng quỷ thần. Những loài quỷ thần hạng thượng có thể tác oai tác quái đến cuộc đời. Cho nên, chúng ta cần phải xét nét cẩn ngôn, nói và làm phải tương ưng.
Nam Mô A Di Đà Phật.
